ماه رجب و اعمال عبادی آن

ماه رجب و اعمال عبادی آن

ماه رجب، هفتمین ماه تاریخ هجری قمری و از ماه های حرام می باشد.

ماه های حرام، چه در عصر جاهلیت و چه در دین اسلام، در نزد مردم ، محترم بوده و از ایام عبادات و زیارات به شمار می آمدند و در آن ها، هر گونه جنگ و جدال، دشمنی و تجاوز به یکدیگر، ناروا و حرام می باشند.

گرچه ماه رجب، به تنهایی در قرآن مجید ذکر نشده است، ولیکن آیات متعددی از قرآن به ماه های سال، از جمله ماه های حرام اشاره دارند، که طبعا مشمول ماه رجب نیز خواهند بود.

از جمله، در آیه 36 سوره توبه، خداوند متعال فرمود: ان عده الشهور عِنْدَاللهِ اِثْنا عَشَرَ شَهْراً فی کِتابِ اللهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرْضَ، مِنْها اَرْبَعَهٌ حُرُمٌ، ذلِکَ الدّینُ القَیِّمُ، فَلا تَظْلِمُوا فیهِنَّ اَنْفُسَکُمْ.

یعنی: به راستی تعداد ماه های [سال] در نزد خدا، دوازده تا است [و این] در کتاب خداست، از روزی که آسمان ها و زمین را آفرید. چهار ماه از آن ها حرام می باشند. این است آیین استوار، پس در این ماه ها بر خودتان ستم روا مدارید.

به اتفاق همه مسلمانان، ماه های حرام عبارتند از: محرم الحرام، رجب المرجب، ذی قعده و ذی حجه.

ماه رجب را "أصب" می گویند، زیرا رحمت الهی در این ماه بر امت اسلام نازل می گردد و این ماه، ماه استغفار مسلمانان است. (1)

امام محمد تقی (ع)، به هنگام حلول هر ماه قمری [از جمله ماه رجب]، دو رکعت نماز اول ماه به جای می أورد که در رکعت اول پس از حمد, سوره قل هو الله احد و در رکعت دوم پس از حمد, سوره اِنّا انزلناه را قرائت می نمود و سپس صدقه می داد و با دادن صدقه, سلامتی خویش در آن ماه را از خدا می خرید. (2)

پیامبر اکرم (ص) درباره فضیلت این ماه شریف فرمود: ماه رجب, ماه بزرگ خدا است و ماهی در حرمت و فضیلت به آن نمی رسد و قتال با کافران در این ماه حرام است. رجب ماه خدا, شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است. کسی که یک روز از رجب را روزه بگیرد, خشنودی بزرگ خدای مهربان را برای خویش فراهم کرده و خشم و غضب الهی را از خود دور می گرداند و بدین وسیله, دری از درهای جهنم بر روی او بسته گردد. (3)

از امام موسی بن جعفر (ع) روایت شده است: هر کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد, به اندازه یک سال راه رفتن،آتش جهنم از او دور گردد و هر کسی که سه روز آن را روزه بگیرد،بهشت بر او واجب گردد. (4)

هم چنین،آن حضرت فرمود:رجب،نام نهری است در بهشت،که از شیر،سفیدتر و از عسل،شیرین تر است و هر کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد،از آن نهر خواهد نوشید. (5)

أعمال عبادی ماه رجب، عبارتند از

1- دعا.

اعم از دعاهایی که برای رؤیت هر ماه قمری و یا روزهای آن، به طور مشترک خوانده می شود و یا دعاهایی که در خصوص شب و روز اول ماه رجب و یا برای هر روز آن وارد شده است.

تعداد دعاها، فراوان است و معروف ترین آن،عبارت است از این دعا که پس از هر نماز واجب خوانده می شود:

یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍ، یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ، یا مَنْ یُعْطی مَنْ سَئَلَهُ، یا مَن یُعْطی مَن لَم یَسْئَلْهُ و مَن لَم یَعْرِفهُ، تَحَنُّناً مَنهُ و رَحْمَهً، اَعْطِنی بِمَسْئَلَتی اِیّاکَ جَمیعَ خَیْرِ الدُّنیا و جَمیعَ خَیْرِ الآخِرهَ، و اصْرِفْ عَنّی بِمَسْئَلتی اِیّاک جَمیعِ شَرِّ الدُّنیا و شَرِّ الآخِرهَ، فَانَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما اَعْطَیْتَ و زِدْنی مِن فَضْلِکَ یا کَریمُ.

سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حرکت دهد و گریه کند و بگوید:

یا ذالْجَلالِ و الاِکرامِ، یا ذَالنَّعْماءِ و الْجُودِ، یا ذَالْمَنِّ و الطَّولِ، حَرِّمْ شَیْبَتی عَلَی النّارِ. (6)

2- استغفار از درگاه با عظمت پروردگار منان، با گفتن: اسْتَغْفِرُ اللهَ رَبی وَ اَتُوبُ اِلَیُهِ. و یا با گفتن:اللّهُمَّ اغْفِرلی وَ تُبْ عَلَیَّ. (7)

3- نماز.

اعم از نماز مشترک اول هر ماه و نمازهای گوناگونی که برای خصوص روزهای ماه رجب وارد شده است.

4- روزه.

روزه گرفتن، از بزرگترین و معروفترین أعمال عبادی این ماه شریف است (8) و پیشوایان معصوم علیهم السلام و اصحاب بزرگوار آنان و عارفان و بسیاری از متدینان، تمام روزهای آن را روزه می گرفتند.

بدین جهت، توصیه می گردد که روزه گرفتن تمام یا تعدادی از روزهای آن، [حداقل یک روز] فراموش نگردد.

5- اعتکاف در مساجد.

6- زیارت خانه خدا و به جا آوردن أعمال عمره مفرده (9) و زیارت پیشوایان معصوم علیهم السلام، به خصوص زیارت امام حسین(ع). (10)

7- قرائت قرآن کریم.

8- تصدق و انفاق.

9- نیکی به برادران دینی و انجام کارهای خیر و عام المنفعه.

برای اطلاع تفصیلی از موارد مزبور به این منابع مراجعه نمایید: مفاتیح الجنان(شیخ عباس قمی)، فضیلت و اعمال ماه رجب؛ وقایع الأیام(شیخ عباس قمی)، ص288؛ توضیح المقاصد(شیخ بهاءالدین محمد بن حسین عاملی)، ص15؛ مسارالشیعه(شیخ مفید)، ص32؛ المراقبات(میرزا جواد ملکی تبریزی)، ص95؛ الاقبال بالأعمال الحسنه(سید بن طاووس)، ج3، ص169.

1. وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص 288؛ مفاتیح الجنان (شیخ عباس قمی)، فضیلت و اعمال ماه رجب؛ النوادر (احمد بن عیسی اشعری)، ص 17.

2. الدعوات (قطب الدین راوندی)، ص 106.

3. مفاتیح الجنان، فضیلت و اعمال ماه رجب.

4. همان

5. همان

6. همان و المراقبات (میرزا جواد ملکی تبریزی)، ص 136؛ الاقبال بالاعمال الحسنه (سید بن طاووس)، ج3، ص 200.

7. النوادر، ص 17؛ المراقبات، ص 134.

8. من لا یحضره الفقیه (شیخ صدوق)، ج2، ص 91_92؛ عیون اخبار الرضا(ع) (شیخ صدوق)، ج2، ص 261؛ الأمالی (شیخ صدوق)، ص 54،59 و 635؛ المراقبات، ص 114؛ الاقبال بالاعمال الحسنه، ج3، ص 190.

9. الکافی (محمد بن یعقوب کلینی)، ج4، ص 536.

10. کامل الزیارات (جعفر بن محمد بن قولویه) ص 322؛ الاقبال بالاعمال الحسنه،ج3، ص 183 و 218.